سازمان بین‌المللی اندازه‌شناسی قانونی (به فرانسوی: Organization Internationale de Métrologie Légale – OIML)، یک سازمان بین المللی است که در سال ۱۹۵۵ با هدف ترویج هماهنگ سازی رویه‌های اندازه‌شناسی در جهان راه اندازی شد.
هدف از راه اندازی این سازمان این است که تضمین کند گواهی دستگاه های اندازه گیری در یک کشور با گواهی در کشورهای دیگری که بر همین مبنا کار می‌کنند سازگار است. در نهایت این سازمان کمک می‌کند تجارت دستگاه های اندازه گیری و محصولاتی که به اندازه گیری متکی هستند در بین کشورهای عضو تسهیل شود.
از جمله این محصولات می‌توان به دستگاه های توزین، سرعت سنج، دستگاه های اندازه گیری مورد استفاده در صنعت کشاورزی مانند رطوبت سنج غلات، دستگاه های مرتبط با سلامتی مانند اندازه گیری میزان آلودگی اگزوز و میزان الکل نوشیدنی ها اشاره کرد.
از زمان تأسیس، OIML دستورالعمل هایی برای کمک به اعضای خود، به ویژه کشورهای در حال توسعه، برای تهیه قوانین مناسب در مورد اندازه‌شناسی در تمام جنبه‌های جامعه و دستورالعمل‌هایی در مورد الزامات صدور گواهینامه و کالیبراسیون محصولات جدید، به ویژه در مواردی که این موارد تأثیرات قانونی بر تجارت، مراقبت های بهداشتی و مالیات داشته باشد تنظیم و تدوین کرده است.
OIML با سایر سازمان‌های بین‌المللی مانند دفتر بین‌المللی وزن و اندازه‌گیری (BIPM) و سازمان بین‌المللی استاندارد (ISO) برای اطمینان از سازگاری بین کار هر سازمان همکاری نزدیکی دارد. OIML هیچ اختیار قانونی برای تحمیل راه حل بر اعضای خود ندارد، اما توصیه های آن اغلب توسط کشورهای عضو به عنوان بخشی از قوانین ملی خود استفاده می‌شود.
از مارس 2022، 62 کشور به عنوان کشورهای عضو و 63 کشور دیگر به عنوان اعضای متناظر (بدون رای) از جمله همه کشورهای G20، اتحادیه اروپا و بریکس ثبت عضو این سازمان بین المللی شده‌اند.
لازم به ذکر است که بدانید، دفتر مرکزی OIML در پاریس، فرانسه قرار دارد.
تعریف حقوقی اندازه شناسی
تعریف «اندازه‌شناسی قانونی» در بین حوزه‌های قضایی متفاوت است، که خود این امر نشان می‌دهد که اندازه‌شناسی به قوانین هر کشور و منطقه و نظارتی که بر این حوزه‌ها است محدود می‌شود. OIML، در نشریه واژگان بین المللی اندازه شناسی حقوقی را تحت عنوان زیر تعریف کرد.
الزامات نظارتی اندازه گیری ها و ابزارهای اندازه گیری برای حفاظت از سلامت، ایمنی عمومی، محیط زیست، امکان تعریف مالیات، حمایت از مصرف کنندگان و تجارت عادلانه است.
در تعریفی دیگر، هاوارث و ردگریو با بیان واژه «مترولوژی قانونی» این واژه را اینگونه تعریف می‌کنند که در جایی که مقادیر اندازه گیری شده وزن ها و سنجش ها می‌توانند بر سلامت، ایمنی یا شفافیت تراکنش های مالی تأثیر بگذارند و قابلیت اطمینان ایجاد کنند مترولوژی قانونی یک الزام است.
عبارت اندازه شناسی با کلماتی همچون “تنظیمی”، “دقت” و “قابلیت اطمینان” همراه هستند. کلمه “تنظیمی” جنبه های “قانونی” این اصطلاح را در بر می‌گیرد، نقشی که دولت ها، مؤسسات ملی اندازه گیری و سازمان های استاندارد در ایجاد چارچوبی برای اطمینان از دقت و قابلیت اطمینان اندازه گیری ایفا می‌کنند. این چارچوب مستلزم آن است که عملیات تست و انطباق مشخص شده‌ای انجام شوند و گواهی‌های مربوط به این عملیات به گونه‌ای بایگانی شوند که اشخاص ثالث را قادر سازد در صورت نیاز، آنها را ارزیابی کنند.
فعالیت‌های سازمان استاندارد OIML
OIML چهار فعالیت اصلی را که اهداف اندازه‌شناسی قانونی را برآورده می‌کنند، شناسایی کرده و بر آنها متمرکز است:
- تنظیم الزامات قانونی
- ارزیابی کنترل/انطباق محصولات تحت نظارت و فعالیت های تنظیم شده
- نظارت بر محصولات تحت نظارت و فعالیت های تحت نظارت
- فراهم نمودن زیرساخت های لازم جهت اندازه گیری های صحیح
تاریخچه OIML
سازمان بین المللی اندازه شناسی (OIML)، بر اساس یک معاهده دیپلماتیک در 12 اکتبر 1955 در پاریس امضا و تأسیس شد تا هماهنگی جهانی را بر رویه های اندازه شناسی قانونی که زیربنا و تسهیل تجارت بین المللی است را ترویج کند. بر اساس تعریف خود کشور فرانسه، که نهاد اصلی در آن است، کنفرانس بین المللی مترولوژی حقوقی، از یک ماهیت دیپلماتیک برخوردار است.
کنوانسیون که OIML را تأسیس کرد، هشت هدف را در پس تأسیس آن فهرست کرد. در نشست سال 2011 در پراگ کمیته بین المللی اندازه گیری حقوقی (CIML)، مأموریت OIML را به این شرح به روز کرد:
مأموریت OIML این است که اقتصادها را قادر سازد تا زیرساخت‌های اندازه شناسی قانونی مؤثری ایجاد کنند که با یکدیگر سازگار و در سطح بین‌المللی به رسمیت شناخته شوند، برای همه حوزه‌هایی که دولت‌ها مسئولیت آنها را بر عهده می‌گیرند، مانند مواردی که موجب تسهیل تجارت می‌شود، اعتماد متقابل ایجاد کند و از حقوق مصرف کنندگان در سراسر جهان حفاظت کند.
اهداف آن هم به شرح زیر بیان شده است:
- “تدوین استانداردها و اسناد مرتبط با همکاری با ذینفعان برای استفاده توسط مقامات قانونی و صنعت اندازه گیری که در صورت اجرا به ماموریت OIML دست یابد”.
- “ارائه سیستم های شناسایی متقابل که موانع تجاری و هزینه ها را در بازار جهانی کاهش دهد”.
- «نمایندگی منافع جامعه اندازه‌شناسی قانونی در سازمان‌ها و مجامع بین‌المللی مرتبط با اندازه‌شناسی، استانداردسازی، آزمایش، گواهینامه و اعتبار».
- “ترویج و تسهیل تبادل دانش و شایستگی ها در جامعه اندازه شناسی قانونی در سراسر جهان”.
- “در همکاری با سایر نهادهای اندازه‌شناسی، در افزایش آگاهی از زیرساخت‌های اندازه‌شناسی قانونی سالم در اقتصادهای مدرن نقش داشته باشد”.
- “شناسایی زمینه هایی برای OIML به منظور بهبود اثربخشی و کارایی آن”.
ساختار سازمان استاندارد OIML
OIML که بودجه عملیاتی سالانه ای در حدود دو میلیون یورو دارد و آن را از اشتراک اعضا دریافت می‌کند، سازمانی است که در سه لایه سازماندهی شده است.
هدایت کلی OIML در کنفرانس بین المللی (به فرانسوی: Conférence internationale de Métrologie légale) تعیین می‌شود که هر چهار سال یکبار تشکیل می‌شود. این کنفرانس با حضور نمایندگان کشورهای عضو و اعضای [بدون رای] مرتبط سازمان برگزار می‌شود.
مدیریت OIML به کمیته بین المللی (به فرانسوی: Comité international de Métrologie légale – CIML) واگذار شده است. کمیته متشکل از یک عضو از هر کشور عضو است. این اعضا معمولاً دارای وظایف رسمی فعال در اندازه شناسی قانونی در کشور خود هستند. کمیته یک رئیس را برای یک دوره شش ساله از بین اعضای خود انتخاب می‌کند. این کمیته هر ساله به ریاست رئیس آن تشکیل جلسه می‌دهند.
خدمات منشی، اداره روزانه و مدیریت مالی OIML توسط BIML (به فرانسوی: Bureau International de Métrologie légale) ارائه می‌شود. BIML مقر OIML است که در منطقه 9 پاریس واقع شده است و توسط یک مدیر که کارمند سازمان محسوب می‌شود اداره می‌شود و به صورت رسمی دبیر کنفرانس بین المللی و کمیته بین المللی است.
مشارکت و عضویت در OIML
OIML دارای دو مدل عضویت است. “کشور عضو” و “عضو متناظر”. رده کشورهای عضو برای کشورها یا اقتصادهایی است که آماده تامین مالی و مشارکت فعال در کار OIML هستند و به کنوانسیون OIML ملحق شده اند.
رده اعضای متناظر برای کشورها یا اقتصادهایی است که می‌خواهند از فعالیت های OIML مطلع شوند، اما نمی‌توانند یا ترجیح می‌دهند که یک کشور عضو نباشند. از مارس 2022، در مجموع 62 کشور عضو و 63 کشور عضو متناظر هستند.
سیستم گواهی OIML (OIML-CS)
OIML-CS سیستمی برای صدور، ثبت و استفاده از گواهینامه‌های OIML و گزارش‌های ارزیابی/آزمایش برای انواع ابزارهای اندازه‌گیری (شامل ابزار اندازه‌گیری و ماژول‌ها)، بر اساس الزامات OIML است.
هم اکنون سیستم صدور گواهینامه شامل دو طرح است: طرح A و طرح B. این دو طرح در 1 ژانویه 2018 راه اندازی شدند و جایگزین سیستم گواهی های قبلی شدند.
هدف OIML-CS تسهیل، تسریع و هماهنگ کردن کار ارگان های ملی و منطقه ای است که مسئول ارزیابی و تایید وسایل اندازه گیری هستند.
اهداف گواهینامه OIML-CS عبارتند از:
الف) ترویج هماهنگی جهانی، تفسیر یکسان و اجرای الزامات اندازه‌شناسی قانونی برای ابزارها و/یا ماژول‌های اندازه‌گیری،
ب) اجتناب از آزمایش مجدد غیرضروری در هنگام اخذ ارزیابی‌ها و تاییدیه‌های ملی، و حمایت از شناسایی ابزارهای اندازه‌گیری و/یا ماژول‌های تحت کنترل اندازه‌شناسی قانونی و در عین حال حصول و حفظ اعتماد به نتایج در حمایت از تسهیل تجارت جهانی.
ج) ایجاد قوانین و رویه‌هایی برای تقویت اعتماد متقابل میان کشورهای عضو OIML و اعضای مربوطه در نتایج ارزیابی‌های که نشان دهنده انطباق ابزارهای اندازه‌گیری و ماژول ها، تحت کنترل اندازه شناسی قانونی، با الزامات اندازه‌شناسی فنی تعیین‌شده در توصیه(های) OIML است.